“Champagne mag alleen zo worden genoemd als het uit Champagne komt!”

Deze stelling klopt en raakt exact de kern van de geografische indicatie. Het doel van een geografische indicatie is de bescherming van de consument tegen misleiding. De consument weet dus dat een product van een bepaalde naam afkomstig is uit een specifieke geografische regio en dat het bepaalde kwaliteitskenmerken of een reputatie heeft die aan die regio zijn verbonden. Champagne is wellicht het meest bekende voorbeeld van een geografische indicatie. Andere bekende voorbeelden zijn “Parmigiano Reggiano” (kaas uit Italië), “Roquefort” (blauwe kaas uit Frankrijk), “Rioja” (wijn uit Spanje) en “Tequila” (sterke drank uit Mexico).

Wat deze producten vaak gemeen hebben, is dat ze als landbouwproducten en levensmiddelen kunnen worden aangemerkt en dat ze op ambachtelijke wijze worden geproduceerd. Deze specifieke werkwijze brengt aanzienlijke inspanningen met zich mee die vaak gebaseerd zijn op oude tradities. Om bij het voorbeeld van Champagne te blijven: op het moment dat een mousserende wijn volgens dezelfde werkwijze wordt gemaakt als Champagne, terwijl het niet uit de regio afkomstig is, wordt op het etiket vaak vermeld dat de wijn is gemaakt volgens de ‘Méthode traditionelle‘. Voorheen werd ook wel verwezen naar ‘Méthode champenoise‘, maar vanwege de geografische indicatie is dit sinds 1994 binnen de EU niet meer mogelijk.[1]

Het positief erkennen van ambachtslieden kan om die reden worden beschouwd als een secundair doel van de geografische indicatie. Namelijk, om de productiemethode een specifiek soort (intellectueel) eigendomsrecht toe te kennen.[2]

Hoe in verschillende landen naar de geografische indicatie en bijbehorende doelstellingen wordt gekeken, hangt sterk af van de kracht van de lokale en regionale tradities. Met name in de landbouw en het ambacht kan veel waarde worden gehecht aan tradities. Een geografische indicatie is daarmee vaak een onderdeel van de cultuur.

Met name op het Europese continent wordt het systeem waarin streekproducten worden beschermd, beschouwd als een grote meerwaarde. Ten tijde van de ‘nieuwe wereld’ hebben (Europese) migranten kennis over de traditionele wijze van productie van bepaalde producten meegenomen naar bijvoorbeeld Amerika. Als eerbetoon werden deze producten vernoemd naar waar de kennis is opgedaan of waar deze traditionele producten vandaan komen. Dit heeft bijgedragen aan de motivatie om dezelfde producten op het Europese continent te beschermen.[3]

De bescherming
De grondslag voor de bescherming binnen de Europese Unie is te vinden in de Europese verordening inzake kwaliteitsregelingen voor landbouwproducten en levensmiddelen van 21 november 2012 (VERORDENING (EU) Nr. 1151/2012). Daarnaast heeft de Europese Unie het multilaterale akkoord van de Wereld Handelsorganisatie ondertekend inzake aan handel gerelateerde aspecten van intellectueel eigendomsrechten (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights / TRIPS).

Zoals uit de inleiding van deze Legal Update al blijkt, zijn er drie verschillende vormen van bescherming (artikel 5 en artikel 18 van de verordening van 21 november 2012):

• BOB: De beschermde oorsprongsbenaming wordt door de Europese Commissie verleend aan streekproducten die:
  • afkomstig zijn uit een bepaalde plaats, een bepaalde streek of, in uitzonderlijke gevallen, een bepaald land;
  • van een bepaalde kwaliteit zijn of bepaalde kenmerken bevatten die toe te schrijven zijn aan de specifieke geografische omgeving met haar eigen door natuur en mens bepaalde factoren; en
  • in het geheel worden geproduceerd (alle productiestadia) in het geografisch afgebakende gebied.

Bijvoorbeeld: Châteauneuf-du-pape (wijn) en Parmigiano Reggiano (kaas)

• BGA: De beschermde geografische aanduiding wordt door de Europese Commissie verleend aan streekproducten die:
  • afkomstig zijn uit een bepaalde plaats, een bepaalde streek of een bepaald land;
  • van een bepaalde kwaliteit zijn of een bepaalde faam, of een ander kenmerk bevatten die in hoofdzaak toe te schrijven is aan de geografische oorsprong; en
  • waarvan ten minste een van de productiestadia plaatsvindt in het afgebakende geografische gebied.

Bijvoorbeeld: Westlandse druif en Goudse kaas.

• GTS: De gegarandeerde traditionele specialiteit is een product dat:
  • het resultaat is van een productiewijze, verwerkingswijze of samenstelling die in overeenstemming is met het traditionele gebruik voor dat product of dat levensmiddel; of
  • is vervaardigd uit de traditioneel gebruikte grondstoffen of ingrediënten; en
  • waarvan de naam traditioneel gebruikt is om het specifieke product aan te duiden of de naam moet het traditionele karakter of de specialiteit van het product aanduiden.

Bijvoorbeeld: Kriek (bier) en Hollandse Nieuwe (vis).

Hoe ver gaat de bescherming?
De bescherming van een geografische indicatie kan vrij ver gaan. Hieronder staan drie voorbeelden ter illustratie:

Don Quichot van La Mancha[4]
Het eerste voorbeeld betreft een zaak uit 2019 die betrekking had op de beschermde Spaanse ‘queso Manchego‘. Dit is een kaas die zijn oorsprong vindt in de Spaanse regio La Mancha.[5] Een producent van kaas uit dezelfde regio – die niet de traditionele queso Manchego produceerde – heeft op de etiketten verschillende verwijzingen gemaakt naar Don Quichot van La Mancha van de schrijver Miguel de Cervantes, waaronder een afbeelding van de typische molentjes uit de regio. Het gebruik van deze verwijzingen, zoals ook naar de naam van het paard ‘Rocinante’, was volgens de autoriteit die de bescherming van ‘queso Manchego’ handhaaft, in strijd met artikel 13 van de Europese verordening van 21 november 2012. Don Quichot van La Mancha, een mager paard, en de landschappen met windmolens en schapen weergeven, kunnen een conceptuele gelijkenis met de BOB ‘queso Manchego’ oproepen zodat de consument het product met die geografische indicatie als referentieafbeelding direct voor de geest zal roepen, aldus het Hof van Justitie van de Europese Unie.

Champagne Shampoo[6]
Ook wanneer het product zelf niets te maken heeft met het product dat door een geografische indicatie wordt beschermd, kan een verwijzing ernaar onrechtmatig zijn. Dit blijkt uit de zaak waarin Unilever een Champagne shampoo variant van het merk Andrélon uitbracht. Op het gebruik van Champagne in de reclame van de shampoo is dan ook een verbod gevorderd dat is toegewezen.

Pepers op het internet[7]
Een meer recente zaak speelt zich af in Frankrijk. In mei 2023 deed de rechter in Parijs uitspraak inzake beschermde pepers, “Piment d’Espelette”. In deze zaak voldeed de oogst van de pepers van de verweerder in 2018-2019 onvoldoende aan de normen van de BOB. Hierdoor konden de pepers door de verweerder niet onder de naam “Piment d’Espelette” op de markt worden gebracht.

De verweerder gebruikte echter wel de domeinnaam ‘www.piment-espelette.info’ in 2018. Hier waren de autoriteiten die de bescherming van de pepers handhaven (eisers) het niet mee eens en zij eisten bij een regionale rechter dat de verweerder zou stoppen met het gebruikmaken van de domeinnaam. Daarbij werd eveneens aangevoerd dat de verweerder verschillende termen gebruikte om aan te tonen dat zijn pepers – die niet aan de normen van de BOB voldeden – een variatie waren op de wél beschermde Espelette pepers. Ondanks dat de regionale rechter de eisers in het gelijk stelde, gaf de verweerder geen gehoor aan de uitspraak.

Omdat de verweerder geen gehoor had gegeven aan de uitspraak, hebben de eisers in 2022 de uitvoering van de eerder gedane uitspraak van de regionale rechter bij de rechter in Parijs gevorderd. De kern van dit verzoek is dat de verweerder inmiddels voor 2020 t/m 2023 wel een certificaat heeft gekregen voor zijn pepers. De verweerder stelde dan ook dat hij na 2020 het recht had om gebruik te maken van de domeinnaam. Desondanks stelde de Parijse rechter de eisers in het gelijk nadat de website zoals deze in 2019 online was, beoordeeld was. Door gebruik te maken van de domeinnaam maakte de verweerder inbreuk op de bescherming van de BOB.

De rechter liet het daar echter niet bij. Ook de domeinnaam zelf werd geanalyseerd en de rechter kwam tot de conclusie dat de verweerder met het gebruik van zijn domeinnaam, en met name het deel “.info”, de indruk bij de consumenten kon wekken dat het een algemene informatie website over de Espelette pepers betrof, hetgeen niet het geval was gezien de verweerder slechts één van meerdere producenten is. De verweerder kreeg het bevel om het gebruik van de domeinnaam te staken.

Tot slot
Momenteel wordt op Europees niveau gewerkt aan de hervorming van de wetgeving omtrent de bescherming van de vele traditionele producten die in Europa worden gemaakt. Hierbij wordt tevens de bescherming in domeinnamen meegenomen. De rechter in Parijs heeft wellicht met die kennis in het achterhoofd al een voorschot genomen.

Wij zullen de hervorming van de wetgeving omtrent de bescherming van geografische indicaties blijven volgen.

Meer weten over geografische indicaties of andere onderwerpen die gerelateerd zijn aan het intellectueel eigendomsrecht? Neem dan contact met ons op!

UPDATE (9 oktober 2023)
De Europese Raad heeft, zoals aan het slot van de Legal Update al werd aangekondigd, een hervorming van de bescherming van traditionele producten aangenomen. Zo werd bekend gemaakt dat naast de vele voedselproducten die in Europa worden beschermd (zoals Champagne en Manchego kaas), nu ook non-food producten in aanmerking zullen komen voor bescherming.

Deze bescherming op grond van een nieuwe verordening zal worden genoten door ambachtslieden en producenten, die hun ambachtelijke en industriële producten waarvan de kenmerken hoofdzakelijk zijn toegeschreven aan de herkomst van die producten. Het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO) geeft aan dat het onder andere gaat om producten zoals ‘Porcelaine de Limoges’ en ‘Donegal Tweed’.

De instemming door de Europese Raad is de laatste stap in het Europese wetgevingsproces. Nadat de de verordening is ondertekend, zal deze worden gepubliceerd en in werking treden. Klik hier voor meer informatie.

[1] HvJ EU 13 december 1994, ECLI:EU:C:1994:407.

[2] A. Kur, T. Dreier en Luginbuehl, European Intellecual Property Law, Cheltenham, Edward Elgar 2019.

[3] Kur e.a. 2019.

[4] HvJ EU 2 mei 2019, ECLI:EU:C:2019:344.

[5] De naam ‘queso Manchego‘is een zelfde verwijzing naar de regio als Goudse kaas naar Gouda verwijst.

[6] Rb. Den Haag 8 oktober 2010, ECLI:NL:RBSGR:2010:BN9779 (bevat tevens illustraties).

[7] Geraadpleegd via IPkat.